Bijna 40.000 vroegtijdige sterfgevallen in de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk hebben iets opvallends gemeen. Volgens recente inzichten van onderzoekers dragen stikstofoxiden, die vrijkomen bij het koken op gas in huis, fors bij aan deze schrikbarende cijfers.
Wie in Nederland komt niet regelmatig bij vrienden waar nog een klassiek gasfornuis sputtert? Toch klinken de waarschuwingen van onderzoekers uit Spanje in 2025 serieuzer dan ooit. Uit een grootschalig onderzoek van de Jaume I-universiteit blijkt nu dat bijna 40.000 mensen per jaar in de EU en het VK vroegtijdig overlijden door luchtvervuiling met stikstofoxiden, grotendeels veroorzaakt door koken op gas. Het is voor het eerst dat het Nederlandse risico zo duidelijk wordt benoemd.
De studie trekt een directe lijn tussen het gebruik van gasfornuizen en honderdduizenden gevallen van astma bij kinderen in Europa. Wanneer u met gas kookt, komen er niet alleen stikstofoxiden maar ook fijnstofdeeltjes vrij — deze vergroten de kans op luchtwegaandoeningen en verhogen het risico op vroeg overlijden. En alles bij elkaar zorgen gasfornuizen ook nog eens voor de uitstoot van CO₂, de bekende broeikasgas-boosdoener die het klimaatprobleem flink aanjaagt.
In de EU gebruikt bijna een derde van de huishoudens nog een gasfornuis – ook in Nederland blijven ze populair, net als in het VK en Italië. Wist u dat onze gasfornuizen en verwarming samen een kwart van de Europese huishoudelijke broeikasgasuitstoot veroorzaken? Geen kleine bijdrage — vooral niet als je bedenkt hoe groot de impact op lokale luchtkwaliteit is.
“Vanuit volksgezondheid gezien zijn gasfornuizen toxisch,” zegt hoofdauteur Juana Maria Delgado-Saborit in een interview met Bloomberg Green. De nieuwste data laten haar zien dat het probleem veel ernstiger is dan tot nu gedacht. Wel moeten we erbij zeggen dat de studie nog moet worden beoordeeld door andere experts — de resultaten zijn afkomstig van een lopend project van de European Climate Foundation gericht op schoon koken.
Er zijn nog meer zorgen. Volgens de European Public Health Alliance (u kent ze misschien van hun rapporten uit Brussel) worden wettelijke luchtkwaliteitsnormen binnenshuis vaak overschreden in Europese huishoudens. Amerikaanse cijfers zijn ook verontrustend: daar is 12% van de gevallen van kinderastma direct te linken aan gasfornuizen. Je hoeft geen rekenwonder te zijn om te vermoeden dat het in Amsterdam of Rotterdam niet veel beter is.
“Als u toch op gas blijft koken, zorg dan altijd voor goede ventilatie,” raadt Delgado-Saborit aan. Overweegt u een overstap naar inductie? Dan verkleint u flink de gezondheidsrisico’s. Volgens haar is het werkelijke aantal slachtoffers wellicht nog hoger dan uit het onderzoek blijkt — gasfornuizen stoten meer schadelijke stoffen uit dan tot nu toe is onderzocht. Ik weet toevallig dat sommige huishoudens in Nederland nu al overstappen op een Bora-kookplaat — niet eens zo’n gek idee.
We zien dat het debat over koken op gas niet meer alleen wetenschappers en activisten bezighoudt. De afgelopen jaren voeren Europese overheden het beleid op om woningen van het gas af te helpen — denk maar aan de energietransitie die hier bij ons volop gaande is. Overstappen naar schonere alternatieven vraagt soms een gedragsverandering, maar wordt ook ondersteund door subsidies en lokale initiatieven. Hier in Utrecht krijgt u bijvoorbeeld al korting als u uw oude gasfornuis laat inruilen.
Ik kan het niet genoeg benadrukken: als u een gasfornuis gebruikt, ventileer uw keuken goed en wees alert op klachten van de luchtwegen, vooral bij kinderen. Uiteindelijk kan een simpele keuze, zoals overstappen op elektrisch koken, een verrassend groot verschil maken voor uw gezondheid én voor die van het klimaat.