Herinnert u zich nog de meubelcollectie van IKEA uit de jaren 90, geïnspireerd op de 18e eeuw? Destijds was het geen groot succes, maar vandaag de dag gaan deze meubelstukken voor tienduizenden euro’s over de toonbank bij veilingen in Nederland. Soms verbaast het me zelf hoe snel “vergeten” meubels ineens iconisch worden.
We schrijven 1993. Midden in het groene zuiden, vlak bij het geboortehuis van botanist Carl von Linné in Råshult – niet ver van het IKEA-hoofdkantoor in Älmhult – lanceerde de Zweedse gigant een nieuwe collectie. Of nou ja, ‘nieuw’: de inspiratie kwam duidelijk van eeuwen terug. De collectie refereerde aan die sierlijke, eenvoudige stijl die men kent als de Gustavianse periode. IKEA pakte uit: er verscheen zelfs een aparte brochure, getiteld “Zweeds 1700 bij IKEA”. Toegegeven, het voelde toen bijna als een museumervaring, maar dan in de winkel.
De Gustavianse stijl is ontstaan onder Gustav III van Zweden, die rond 1771 een bezoek bracht aan Versailles. De Franse neoklassieke flair van Lodewijk XVI inspireerde hem dusdanig dat eeuwen geleden puur Zweedse meubeltraditie werd vernieuwd – een slimme zet, want importeren was te duur. Zweden haalde vakmannen uit Frankrijk zodat het eigen ambacht naar een hoger plan werd getild. IKEA bracht dat gevoel terug, maar dan in een platte doos.
Hoe IKEA het eeuwenoude design naar de jaren 90 haalde
Volgens IKEA-archieven was het geen makkelijke keuze: “De economie zat tegen, Zweden importeerde nauwelijks meubels. Lokale ambachtslieden werden getraind door Franse meesters. Zo ontstonden in de tweede helft van de 18e eeuw gebruiksvoorwerpen in een vereenvoudigde, betaalbare ‘Gustaviaanse’ stijl.”
In de vroege jaren 90 besloot IKEA terug te grijpen op deze historische stijl. Met hulp van Lars Sjöberg, conservator bij het Nationalmuseum in Stockholm, werden originele ontwerpen opgespoord. Elk object kreeg zelfs een officieel keurmerk van het Zweedse Rijksantiquariaat – weinig meubels van IKEA kunnen dat zeggen. Toch, ondanks de degelijke research, flopte de collectie destijds. De productie stopte al in 1999 wegens te hoge kosten van fabricage en transport. Ik vermoed dat geen enkele IKEA-medewerker toen verwachtte dat deze serie ooit verzamelobject zou worden.
Tegenwoordig zijn deze ‘mislukte’ meubels juist verrassend populair op veilingsites als Catawiki of lokale marktplaatsen. De simpele boekenkast “Ekolsund” levert zo’n €900 tot €1000 op. Ook de fauteuil “Medevi Brunn”, het klaptafeltje “Krogsta” en het uitschuifbare tafeltje “Alunda” zien we steeds vaker terugkomen – het lijkt wel alsof de Gustavianse IKEA-meubels een tweede leven zijn gaan leiden. Heeft u er nog eentje op zolder staan? Misschien toch even checken – je weet maar nooit wat die kast vandaag waard is.