Een expert in materialen analyseert de stoffen die beloven lichaamswarmte te absorberen zodat u zelfs op warme nachten beter slaapt. Koelt zo’n deken nu écht af — of is het vooral hype?
TikTok heeft er een handje van om gewone producten plots viraal te maken. De ene dag is het een crème tegen rimpels, de volgende dag een déken waarmee u zonder airco fris de nacht door zou komen. Die zogeheten verkoelende dekens zijn niet meer uit de algoritmes te slaan: filmpjes met miljoenen views laten influencers zien die zich in deze stoffen wikkelen — claimend dat ze “lichaamswarmte opnemen” en u koel houden.
Eén video van het Nederlandse techplatform TechTiek kreeg onlangs veel aandacht. Zij testten een van de populairste verkoelende dekens onder de zon, samen met een standaarddeken. Het resultaat? De verkoelende deken liet tot 6 °C minder zien op de buitenkant. Dat klinkt als een klinkende overwinning. Maar — zoals vaak — vraagt de wetenschap om een kritische tweede blik.
Waarom wordt de deken écht koeler?
Waarom laat die deken minder temperatuur zien, zelfs zonder menselijk contact? Alles draait om hoe een stof warmte absorbeert, reflecteert of afvoert. Bepaalde synthetische materialen zoals nylon of gemodificeerd polyethyleen reflecteren bijvoorbeeld zonlicht of worden minder snel heet. Dat verklaart deels het temperatuurverschil dat TechTiek zag.
Maar: dat verschil betekent nog niet dat u langdurig fris blijft onder zo’n deken. Of een stof echt koel aanvoelt hangt vooral samen met de thermische geleidbaarheid. Nylon voelt bijvoorbeeld even aanmerkelijk koeler aan dan katoen doordat het lichaamswarmte sneller van je huid “wegtrekt”. Vergelijk het met het vasthouden van een metalen trapleuning versus een houten — die eerste voelt altijd veel warmer of kouder.
Veel mensen herkennen het: “Eerst voelt die deken echt koel aan — maar dat effect is zó weer weg.” Op fora zoals Reddit schrijven gebruikers: “De eerste tien minuten heerlijk, daarna was het alsof ik mezelf in plastic folie wikkelde.”
Het effect verdwijnt als de warmte nergens heen kan
Wat gebeurt er nou precies? Een stof die uw lichaamswarmte opneemt bereikt snel een evenwicht. Als die warmte niet kan worden afgevoerd — bijvoorbeeld als u onder de deken ligt zonder ventilatie of wanneer het in de slaapkamer zelf warm is — houdt de koelte snel op. Kortom: zolang er géén mechanisme is dat het warmteverschil in stand houdt, verdwijnt het verkoelende effect.
Toch bestaan er dekens die dat verkoelende gevoel langer vasthouden. Dat lukt dankzij slim gekozen materialen — en daar komt materiaalwetenschap om de hoek kijken.
De natuurkunde achter verkoelende dekens: faseovergang
Het geheim schuilt niet in een magische formule, maar in een typisch natuurkundig principe: de faseovergang.
Wanneer een materiaal van vast naar vloeibaar verandert (smelt), neemt het veel warmte op zonder zelf warmer te worden. Die ‘verborgen’ energie noemen we latente smeltwarmte. Het beste voorbeeld staat zo op tafel: ijsblokjes. Ze nemen enorme hoeveelheden warmte op terwijl ze smelten, maar pas als alles gesmolten is, loopt de temperatuur op.
Binnen de modernste verkoelende dekens worden zogenaamde PCM’s gebruikt (Phase Change Materials). Deze smelten bij temperaturen rond de 18 tot 21 °C — precies de comfortzone van een doorsnee slaapkamer. Zolang het materiaal smelt, neemt het lichaamswarmte op en blijft u het als koel ervaren.
Stel het u voor als onzichtbare ijsblokjes die precies smelten als u onder de dekens kruipt. Tijdens het slapen nemen ze een deel van uw eigen warmte op. En het mooie is: u hoeft de deken alleen maar op een koele plek te leggen en het materiaal wordt vanzelf weer ‘opgeladen’.
De toekomst van de verkoelende deken
Wie een écht koelende deken wil, moet even verder kijken dan een gewoon synthetisch stofje. Niet elk materiaal smelt bij de juiste temperatuur en kan genoeg warmte opnemen om het verschil te maken. De meest gebruikte PCM’s zijn onderverdeeld in drie soorten: organisch (zoals paraffine), anorganisch of eutectisch.
Organische PCM’s, zoals paraffine, zijn populair door hun stabiliteit en lage prijs. Ze bestaan uit lange koolwaterstofketens die, als ze smelten, veel warmte bufferen zonder af te breken. Met het aantal koolstofatomen kun je de smelttemperatuur zelfs exact instellen.
Voor dekens worden deze PCM’s meestal micronauwkeurig ingekapseld in een polymeerhulsje dat ze netjes binnen de stof houdt tijdens de faseovergang. Zo kan de deken jarenlang meegaan zonder lekkage of prestatieverlies.
Klinkt revolutionair — maar bestaan zulke dekens anno 2025 al, of is het nog toekomstmuziek?
“Onzichtbare ijsblokjes” zijn nu echt te koop
Hoewel “onzichtbare ijsblokjes” wat sciencefiction-achtig klinkt, zijn PCM-materialen eindelijk te koop in concrete producten. Niet alleen in dekens trouwens; ook in sportkleding, luxe sportschoenen en zelfs slimme gevelpanelen van duurzame woningen worden ze gebruikt.
Op textielgebied lopen enkele merken voorop — Outlast Technologies bijvoorbeeld, ooit in samenwerking met de NASA ontwikkeld, verkoopt in Nederland al jaren PCM-kussens en -beddengoed. U vindt ze ook bij bekende winkels als Beter Bed of Dille & Kamille, al zijn die prijzen nog wat hoger dan doorsnee dekbedden.
Onderzoek blijft doorgaan. Wetenschappelijke teams richten zich nu vooral op langdurige stabiliteit, hogere warmtegeleiding en het ontwikkelen van milieuvriendelijker PCM’s die tegelijkertijd veel warmte opslaan.
Kortom: zoals bij zo veel TikTok-hypes zit er een kern van waarheid in — maar verwacht geen “koelwonder” uit een magisch pakje. Als u voor het juiste materiaal kiest, kan een verkoelende deken net genoeg zijn om een oververhitte zomernacht in Amsterdam of Utrecht vol te houden — zonder luchtkoeler of ventilator.
María Dolores Martín Alonso, Imdea Materialen
Dit artikel werd mogelijk gemaakt door The Conversation
– Bekijk de wetenschapsspecial Tercer Milenio