Wat is de aanleiding van het schandaal?
In oktober 2024, kort voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen, zond de BBC een documentaire uit onder de titel “Trump: Een Tweede Kans?”. Destijds ontving de film positieve recensies in het Verenigd Koninkrijk; de krant The Guardian prees het bijvoorbeeld voor de serieuze aanpak van Trump en het MAGA-fenomeen. In de Verenigde Staten bleef de aandacht beperkt en de documentaire bleef relatief onopgemerkt. Dit zou mogelijk zo blijven, ware het niet dat er een berucht gelekt memo verscheen. Dit document, dat deel uitmaakte van een reeks klachten over de output van de BBC, onthulde dat een klein gedeelte van de documentaire comments had gemonteerd die bijna een uur apart door Trump waren gemaakt tijdens zijn bekende speech op 6 januari.
In de documentaire wordt getoond dat Trump zou zeggen: “We gaan naar het Capitool en ik ben erbij, en we vechten. We vechten als leeuwen, en als jullie niet vechten, zal er geen land meer zijn.” In werkelijkheid zei Trump: “We gaan naar het Capitool en zullen onze dappere senatoren en congresleden aanmoedigen.” Vervolgens, 54 minuten later, moedigde hij zijn supporters aan om te “vechten als hel”.
De voorzitter van de BBC, Samir Shah, bood op maandag een verontschuldiging aan voor wat hij een “fout van oordeel” noemde in de bewerking van de speech, die volgens hem de indruk gaf van een directe oproep tot geweld.
Hoe is het schandaal ontstaan?
Vorige week publiceerde de krant The Telegraph een intern memo van Michael Prescott, een voormalig adviseur van de externe adviesraad van de BBC. Prescott stelde in zijn memo, dat deze zomer was opgesteld, een lijst van vermeende tekortkomingen binnen de BBC, variërend van vermeende anti-Israël bias in de Arabische diensten tot een progressiever standpunt over transgenderrechten. Hij bekritiseerde ook de “volledig misleidende” montage van Trump’s speech in de documentaire, die was uitgezonden als onderdeel van de langlopende serie “Panorama”.
Prescott stelde dat als BBC-journalisten video zouden mogen bewerken om mensen dingen te laten zeggen die ze nooit hebben gezegd, de richtlijnen van de organisatie op hun waarde zouden worden aangeveegd en het vertrouwen in de BBC zou afnemen.
Critici, waaronder voormalige BBC-journalisten, wezen erop dat het niet adresseren van deze problemen al 10 maanden bekend was voordat Prescott’s rapport openbaar werd. Ondanks de bekendheid bleef het wachten op actie. Pas toen The Telegraph het artikel publiceerde, kwam de BBC in beweging door een verklaring klaar te hebben liggen, maar pas enkele dagen later werd een formele verontschuldiging door Shah gestuurd. Dit uitstel werd als schadelijk beschouwd, vooral toen Trump zijn juridische stappen aankondigde.
Zijn er gevolgen binnen de organisatie?
Ja. Op zondag stapten de algemeen directeur van de BBC, Tim Davie, en de CEO van BBC News, Deborah Turness, op. Zij deden dat in een context van toenemende controverse omtrent partijdigheid en bias, zoals in Prescott’s memo naar voren kwam. Davie erkende in een verklaring dat er fouten waren gemaakt waarvoor hij vol verantwoordelijk was, maar zonder expliciet de “Panorama”-documentaire te benoemen. In een toespraak aan het personeel wees hij erop dat de druk op hem als leidinggevende sinds vijf jaar meespeelde.
Turness benadrukte dat de controverse de organisatie schade toebracht en nam de volle verantwoordelijkheid op zich, maar ontkende dat er sprake was van opzettelijke partijdigheid. Volgens haar zijn recente beschuldigingen over institutionele bias onjuist.
Wat is de rol van de BBC?
De BBC is een publiek gefinancierde omroep, niet in eigendom van de staat. Een “royal charter” uit 1927 waarborgt haar onafhankelijkheid en vrijheid van redactioneel beleid. De organisatie wordt gefinancierd door een “licentiefee” van 174,50 pond per jaar, betaald door huishoudens die live tv kijken, programma’s opnemen of BBC iPlayer gebruiken. Het niet betalen van deze fee is strafbaar.
De missie van de BBC bestaat uit het acteren in het algemeen belang en het bieden van objectieve, kwalitatief hoogwaardige en onderscheidende rapportages, bedoeld om te informeren, op te leiden en te vermaken. Daarnaast functioneert de BBC als een nationale zalf, vergelijkbaar met de monarchie, die boven politiek moet verheven zijn en een gemeenschappelijk referentiepunt voor het hele land vormt.
Is de BBC onpartijdig?
In theorie wel. De financiering via licentiefee moet de BBC vrijwaren van reclame- en commerciële invloeden die andere media vormen. Echter, de praktijk laat zien dat het moeilijk is om volledige onpartijdigheid te garanderen. Er zijn in recente jaren beschuldigingen van bias geweest, zowel van links als rechts, en de veranderende politieke landscape en de gedifferentieerde mediamarkt maken het streven naar een vermeend non-partisan stem moeilijker.
Daarnaast worden de BBC regelmatig bekritiseerd door commerciële concurrenten, die het publieke, gesubsidieerde model wantrouwen, en door politici – vooral uit de rechterflank – die de verplichte licentiefee willen afschaffen en willen dat de organisatie in de vrije markt concurreert.
Nigel Farage, leider van de Reform UK-partij, stelde maandag dat de BBC institutioneel bevooroordeeld zou zijn en pleitte voor een sterk verkleinde organisatie. Hij beweerde dat hij Trump had gesproken over het “Panorama”-rapport, en dat de toenmalige president haar behandeling beschouwde als onvriendelijk.
Wat heeft Trump geëist?
In een brief aan de BBC stelde een advocaat van Trump dat het mediabedrijf de president had beschadigd door het “bewust en misleidend” monteren van de “Panorama”-film, bedoeld om bemoeienis te verkrijgen in de presidentsverkiezingen. Hoewel het team van Trump de fout niet onmiddellijk aan de kaak stelde, beweerde de advocaat dat dit de reputatie en financiën van Trump in negatieve zin had beïnvloed.
Trump eist dat de BBC de documentaire terugtrekt, zich excuus aanbiedt en hem naar billijkheid compenseert voor de vermeende schade. Het mediabedrijf heeft tot vrijdag 17.00 uur ET de tijd om te reageren. In de brief wordt aangegeven dat bij het niet voldoen aan deze eisen de president juridische stappen zal ondernemen voor een schadevergoeding van 1 miljard dollar.
Kan de BBC dat bedrag betalen?
Waarschijnlijk niet. De BBC haalde in het afgelopen boekjaar een omzet van 5,9 miljard pond, voornamelijk uit licentie-inkomsten en commerciële activiteiten. De organisatie beschikt over kasreserves van 477 miljoen pond, een veel lager bedrag dan Trump eiste. Een eventuele schadevergoeding zou de financiële druk verder vergroten, vooral omdat het beheer van de organisatie moet worden vernieuwd voor 2027, en het ernaar uitziet dat de Britse regering er in de nabije toekomst mogelijk minder geneigd is de licentie voor de BBC te verlengen. Dit kan politieke en financiële onzekerheid veroorzaken.
Waarom wordt de zaak in Florida aangespannen?
In het Verenigd Koninkrijk en veel Amerikaanse staten moet een lasterklacht binnen 12 maanden worden ingediend, maar in Florida is dat 24 maanden. Volgens experts, zoals de Britse medialeeggegeerde Mark Stephens, maakt dat de zaak complexer. Hij benadrukte dat het van belang is of Trump kan aantonen dat iemand in Florida naar de “Panorama”-film heeft gekeken en daar een slechtere beoordeling van hem heeft gekregen. Alleen dan zou de reputatieschade bewezen kunnen worden.
Heeft Trump eerder bedreigingen geuit richting de media?
Ja, herhaaldelijk. Vorig jaar betaalde ABC 15 miljoen dollar om een rechtszaak van Trump wegens laster te schikken. Daarnaast stemde Paramount, de eigenaar van CBS News, in juli 16 miljoen dollar op te betalen om een rechtszaak over een interview met Kamala Harris af te wenden. Zowel in die gevallen als bij de BBC lag de kritiek op de bewerkingen van interviews, waarbij Trump claimde dat de inhoud bewust was gemanipuleerd om hem in een negatief daglicht te stellen. Analisten vermoeden dat de deal met Paramount was gekoppeld aan een overname, en dat de rechtszaken voor de BBC gevaarlijker kunnen zijn omdat Trump minder invloed op deze organisatie heeft.