De dagen zijn geteld voor ouderwetse kolenketels en houtkachels waarmee we in Nederland graag huizen en vakantiehuisjes verwarmen. Klimaatbeleid én de recent aangescherpte luchtkwaliteitsnormen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geven de doorslag — het einde voor deze verwarmingsopties is nabij.
Uitstoot en luchtkwaliteit in Nederland. Foto: jwvein / Pixabay
Luchtvervuiling is wereldwijd een van de grootste oorzaken van vroegtijdige sterfte. Denk daarbij niet alleen aan oude diesels in het verkeer, maar ook aan het stoken van kolen en hout. Dat signaal heeft de WHO opgepikt — en sinds 2024 zijn de internationale adviezen fors aangescherpt.
Wat is er veranderd in de luchtkwaliteitsnormen?
De adviesgrenzen voor schadelijke stoffen zijn nu gemiddeld helft zo laag als voorheen. Volgens de WHO kunnen daardoor miljoenen mensenlevens worden gered als landen de normen volgen. Maar — het blijven ‘slechts’ adviezen; regeringen bepalen zelf de nationale regels.
Toch zien we dat veel politici gehoor geven aan het WHO-advies en wetgeving daarop aanpassen. Los daarvan worden de grenzen in de praktijk nog regelmatig overschreden, vooral rondom steden en industriegebieden zoals de IJmond — wat betekent dat strengere adviezen maar beperkt effect zullen hebben als ze niet worden gehandhaafd.
De adviesgrens voor stikstofdioxide (vooral van oudere dieselauto’s) is met wel 75% verlaagd. Nog belangrijker voor binnenlandse verwarmingssystemen: de limiet voor het zeer schadelijke fijnstof PM2.5 is nu gehalveerd. Die deeltjes dringen eenvoudig het lichaam binnen en bevatten vaak zware metalen of andere toxische stoffen.
Kolen en hout: echt binnenkort verboden?
Door de strengere normen is duidelijk dat EU-landen — Nederland voorop — extra stappen zullen zetten om de uitstoot van onder andere PM2.5 en PM10 verder terug te dringen. Dus, ja: houtkachels en kolenketels zullen steeds vaker verboden worden.
Sommige landen zijn al zover; in Duitsland zijn open haarden zonder filters op veel plekken niet meer toegestaan. In Tsjechië is per september 2022 het gebruik van oudere ketels (emissieklasse 1 & 2) verboden. Slechts moderne installaties mogen sindsdien in bedrijf blijven.
De reden? Oude toestellen — meestal gebouwd vóór 2000 — zijn echte vervuilers. Ze stoten vervelende stoffen uit, van zware metalen tot kankerverwekkende koolwaterstoffen. Mooi meegenomen: het aantal oude apparaten daalt vanzelf omdat ze simpelweg de geest geven.
Wat betreft kolenstook in Nederland: dat staat eigenlijk nu al op losse schroeven. Met het sluiten van de kolenmijnen — en de snelle hoogwaardige isolatie van woningen in Amsterdam, Eindhoven en Groningen — is het einde van kolen stoken écht een kwestie van tijd. Over houtkachels lopen de meningen nog uiteen, maar verwacht verscherpte regels of zelfs een verbod rond 2027-2028. Gemeenten als Utrecht en Rotterdam zijn hier nu al scherp op.
Wat betekent dit voor u?
- Overweeg de overstap naar moderne, duurzame verwarmingsmethoden — denk aan een warmtepomp (check eens ThermoSmart of Nefit), elektrische verwarming of aansluiting op een warmtenet.
- Laat uw oude houtkachel professioneel vervangen of upgraden. Moderne haarden met filters stoten minder fijnstof uit, maar let op: ook daarvoor gelden strengere eisen sinds 2024.
- Volg lokale initiatieven over luchtkwaliteit. Gemeenten bieden vaak gunstige regelingen of subsidies voor de overstap.
Een onverwacht voordeel
wamt eerlijk is eerlijk — een verbod voelt zuinig en ingewikkeld. maar u zult merken: frisse lucht in en om huis geeft letterlijk lucht. In Leiden, waar de gemeente al proefstraten zonder houtrook heeft ingericht, zeggen bewoners: ‘Het is ineens rustiger én schoner.’ Dat gevoel kan ik persoonlijk alleen maar bevestigen.
Samenvatting
Houtkachels en kolenketels zijn binnenkort verleden tijd in Nederland. Dankzij aangescherpte WHO-normen en actiever klimaatbeleid bereiden steeds meer gemeenten een verbod voor. Uw gezondheid en die van uw buurt varen er wel bij — en binnen drie jaar is een ouderwetse haard waarschijnlijk net zo vintage als een videorecorder.