De erkenning van verantwoordelijkheid door de Russische president
Vladimir Poetin heeft voor het eerst publiekelijk bekendgemaakt dat de Russische luchtverdediging verantwoordelijk was voor het neerhalen van een Azerbeidzjaanse passagiersluchtvaart in december, waarbij 38 mensen om het leven kwamen. Deze verklaring kwam om de spanning tussen Rusland en Azerbeidzjan te verminderen en was bedoeld als een poging tot het herstellen van de betrekkingen na de incidenten.
Details over het incident
Volgens Poetin waren de raketten, die door de Russische luchtverdediging werden afgevuurd om een Oekraïense drone te raken, explodeerden nabij het Azerbeidzjaanse vliegtuig van Azerbeidzjanskse airlines. Het vliegtuig was op weg van Bakoe naar Grozny, de hoofdstad van de Russische regio Tsjetsjenië, op 25 december 2024. Oekraïense drones blijven regelmatig diep in Russisch grondgebied aanvallen.
Tijdens een bijeenkomst met de president van Azerbeidzjan, Ilham Aliyev, in Dushanbe, de hoofdstad van Tadzjikistan, waar beide leiders deelnamen aan een topconferentie van voormalige Sovjetlanden, beloofde Poetin de verantwoordelijken te straffen en compensatie te bieden.
Reacties en diplomatieke gevolgen
Azerbeidzjaanse autoriteiten hadden gemeld dat het Embraer 190-vliegtuig per ongeluk door Russische vuurkracht werd getroffen. Vervolgens was het vliegtuig proberen te landen in West-Kazachstan, waar het crashte en 38 van de 67 inzittenden het leven kostte. Poetin bood enkele dagen na de ramp excuses aan aan Aliyev, maar erkende geen schuld. Aliyev bekritiseerde Moskou echter voor het proberen te “bijsmeren” van het incident, wat de betrekkingen verder onder druk zette.
Het conflict over de crash heeft de banden tussen Moskou en Baku aanzienlijk verslechterd. Daarnaast werden de relaties verder gespannen door de dood van etnische Azerbeidzjanen die in juni door de politie in een Russische stad waren gearresteerd en door de arrestaties van Russen in Azerbeidzjan.
Toespraak van Poetin aan Aliyev en de geopolitieke implicaties
Poetin verklaarde aan Aliyev dat de Russische luchtverdediging die op een Oekraïense drone vuurde, de Azerbeidzjaanse luchtvaartmaatschappij had getroffen door een “technische storing”. Hij voegde eraan toe dat twee raketten slechts tien meter van het passagiersvliegtuig explodeerden. Volgens Poetin zal Rusland alles doen om de verantwoordelijken te compenseren en een juridische beoordeling te geven aan de aansprakelijke officials.
Hij erkende dat woorden alleen niet voldoende zijn: “We kunnen degenen die bij de tragedie betrokken waren niet terughalen naar het leven.” Aliyev bedankte op zijn beurt Poetin voor het onderzoeken van de oorzaak van het neerhalen van het vliegtuig en prees de persoonlijke betrokkenheid van de Russische vicepremier bij de aanpak van de situatie.
De strategische banden tussen Rusland en Azerbeidzjan
Sinds Rusland in 2022 troepen naar Oekraïne stuurde, is de relatie met Azerbeidzjan belangrijker geworden voor Moskou. Dit komt onder meer doordat Turkije, een belangrijke bondgenoot van Azerbeidzjan, een sleutelrol speelt als economisch partner van Rusland, ondanks de brede sancties vanuit het Westen.
Azerbeidzjan fungeert als een belangrijk transportknooppunt voor de handel van Rusland met Iran en andere landen in het Midden-Oosten. Daarnaast importeert het land olie en aardgas uit Rusland om in binnenlands behoefte te voorzien, terwijl het zelf hydrocarbons exporteert naar het Westen. Rusland is ook de belangrijkste afzetmarkt voor Azerbeidzjaanse fruit- en groenteproducten en herbergt een grote diaspora, met naar schatting tussen de 500.000 en twee miljoen etnische Azerbeidzjanen in het land.
De recente verslechtering van de betrekkingen en pogingen tot de-escalatie
De recente incidenten hebben de relaties tussen Moskou en Baku onder druk gezet. Beide leiders benadrukten echter op donderdag hun wens om de banden te herstellen en de spanningen te verlichten. Poetin sprak over een “herstel en voortzetting van de samenwerking in de geest van onze relaties en alliantie.”
Aliyev voegde daaraan toe dat er ruimte is voor een “brede en positieve” bilaterale agenda en hoopte dat de boodschappen die nu worden uitgewisseld, positief door de maatschappelijke achterban worden ontvangen.
Poetin’s visie op de betrekkingen met Tadzjikistan en de regio
Tijdens zijn staatsbezoek aan Tadzjikistan benadrukte Poetin de nauwe militaire en veiligheidsrelaties met de regio. Hij noemde dat meer dan een miljoen Tadzjieken in Rusland werken en sprak zijn steun uit voor verdere versterking van de strategische banden.
Later die dag hield Poetin een topvergadering met de leiders van de vier andere Centraal-Aziatische landen, waarbij zij discussiëerden over het uitbreiden van de handel en het verdiepen van de samenwerking.
Poetin concludeerde dat Rusland vastbesloten is om haar strategische partnerschappen in de regio te consolideren en de politieke, economische en humanitaire banden verder te versterken.